แผ่นมาสเตอร์คืออะไร? โดนเผาแล้วทำไมเหรอ?
- Writer: Malaivee Swangpol
- Visual Designer: Pakpoom Cheepdamrong
ในปี 2008 โกดังเก็บแผ่นมาสเตอร์ของค่าย Universal Music ที่ด้านในนั้นมีแผ่นมาสเตอร์ของศิลปินกว่า 500,000 ชุดถูกเผาเสียหาย แต่ทาง Universal ก็ไม่เคยออกมาเปิดเผยว่าจริง ๆ แผ่นไหนโดนเผาไม่โดนเผา
12 ปีผ่านไป ลิสต์ของผู้เสียหายอย่างเป็นทางการก็เพิ่งถูกเปิดเผยออกมา ผู้เสียหายประกอบไปด้วยแผ่นของวงระดับตำนานอย่าง Nirvana, Soundgarden, Slayer, R.E.M., Elton John และอีกมากมายที่ไม่มีวันกู้คืน แต่กลายเป็นว่าเมื่อข่าวนี้ออก ก็มีหลาย ๆ คนเลิกคิ้วแล้วก็สงสัยว่า จะไปคร่ำครวญถึงแผ่นเก่า ๆ ทำไม ในเมื่อทั้ง Spotify, Apple Music และสตรีมมิ่งเจ้าดังอื่น ๆ ล้วนก็มี?
อะไรคือแผ่น Master
ก่อนที่เราจะเข้าใจถึงความสูญเสียได้ เราต้องเข้าใจก่อนว่า แผ่นมาสเตอร์นั้นคืออะไร มันคือคือต้นฉบับทั้งหมดของอัลบั้มนั้น ๆ ที่ผ่านการมิกซ์ ปรับแต่งเสียง เรียบเรียงลำดับเพลง และความยาวของแต่ละเพลงมาอย่างเรียบร้อย นี่คือต้นทางก่อนที่โรงงานจะเอาไปปั๊มออกมาเป็นแผ่นจนมาเป็นแผ่นเสียง เทป และซีดีในมือของเรา ทำให้มาสเตอร์เป็นต้นฉบับที่เสียงชัดที่สุดเสมอ ดังนั้นในหลาย ๆ ครั้งที่เราฟังอัลบั้มระดับตำนานผ่านสตรีมมิ่งแล้วคุณภาพเสียงยังไม่ถูกใจ นั่นเพราะมันอาจผ่านการแปลงไฟล์มาหลายขั้นตอนจนสูญเสียรายละเอียดของเสียงไปมาก ทำให้บางอัลบั้มจึงต้องมีการ ‘remastered’ คือเอาไฟล์มาสเตอร์เก่ามาแต่งเสียงให้เป็นดิจิทัลซ้ำอีก เพื่อให้ได้เสียงที่คมชัดที่สุดสำหรับยุคนั้น ๆ เช่นยุค mp3 ยุคซีดี ยุค hi-res เป็นต้น เพราะเราไม่สามารถปรับให้ไฟล์ mp3 คุณภาพเสียงชัดขึ้นมาได้ ต้องไปรีมาสเตอร์มาอีกรอบเท่านั้น หรืออย่างในกรณีเช่นการทำอัลบั้มที่เดิมอัดมาเป็น mono ให้เป็น stereo แบบ The Beatles — Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band ก็ต้องอาศัยแทร็คจากในมาสเตอร์เท่านั้นเพื่อจะเสกให้เสียงสเตริโอเกิดขึ้นมาได้
อย่างไรก็ดีมาสเตอร์ในยุคปัจจุบันก็ไม่ได้จำเป็นต้องเป็นเทปเหมือนยุคก่อน จะเป็นแผ่นซีดี ไฟล์รูปแบบต่าง ๆ รวมถึงไฟล์โปรเจกต์ในโปรแกรมทำเพลงก็ยังได้ แต่ความน่าเสียดายของความแอนะล็อกก็คือ แผ่นมาสเตอร์ในยุคแอนะล็อก (ช่วงยุค 50s-90s) ล้วนอยู่ในฟอร์แมตของเทป ทำให้เมื่อมันถูกเผาไปแล้ว ต้นฉบับของอัลบั้มนั้น ๆ ก็หายวับไปกับตา โดยไม่สามารถหยิบมาปัดฝุ่น แยกแทร็คออกมาทำอัลบั้มรีมาสเตอร์ ทำเวอร์ชันรีมิกซ์ ทำเวอร์ชันสเตอริโอ ทำแซมป์ ฯลฯ ได้อีกตลอดกาล เรียกได้ว่าปิดโอกาสที่จะถูกนำมาปรับแต่งเสียงต่าง ๆ ของอัลบั้มนั้น ๆ ไปเลย
แล้วในโกดังของ Universal มีอะไรซ่อนอยู่
ซึ่ง The New York Times ก็ได้ออกมาตีแผ่ประเด็นนี้แบบยาวเหยียดจนทำให้ตัวแทนของ Hole, Soundgarden และ Tom Petty ลุกขึ้นมาฟ้องค่าย จนเราก็ได้ลิสต์รายชื่อมาในวันนี้ โดยเดิมที Universal Music อ้างว่าไม่มีมาสเตอร์ได้รับความเสียหาย เพราะได้ย้ายมาสเตอร์บางส่วนไปแล้วและทำสำเนาไว้หมดแล้ว (แต่จริง ๆ แล้วแผ่นที่ทำสำเนาไว้มีแค่ 12,000 แผ่น และไม่ได้อยู่ที่โกดังนี้แต่แรกแล้ว) แต่ในเอกสารลับที่ออกมาภายหลัง ระบุว่า มีแผ่นเสียหาย 118,230 ชุด หรือกว่า 500,000 เพลง คิดเป็นมูลค่ากว่า $150 ล้านเหรียญ หรือกว่า 4.6 พันล้านบาท
สิ่งที่น่าเสียดายคือแผ่นเก่า ๆ ที่เก็บไว้ตั้งแต่ยุค 40s หลาย ๆ แผ่นไม่เคยถูกนำไปรีมาสเตอร์เป็นเวอร์ชันดิจิทัลด้วยซ้ำ ทำให้ใน YouTube ก็มีแต่ไฟล์ผิดลิขสิทธิ์จากแฟน ๆ โดยมาสเตอร์ของค่ายเล็ก ๆ บางค่ายแทบจะหายไปทั้งหมด อย่างมาสเตอร์ของ Decca ค่ายของศิลปินแจ๊สระดับตำนาน Louis Armstrong, Duke Ellington, Al Jolson, Bing Crosby, Ella Fitzgerald และ Judy Garland ก็อาจหายไปหลายชุด รวมถึงอัลบั้มแรกของ Aretha Franklin สมัยที่เธอยังเด็ก เกือบทุกชุดของ Buddy Holly และ John Coltrane โดยสิ่งที่น่าใจหายมาก ๆ ก็คือยังมีเพลงต่าง ๆ จำนวนนับไม่ถ้วนที่ไม่เคยออกมาสู่สาธารณชน ซึ่งไม่อาจระบุจำนวนที่หายไปได้ รวมถึงต้นฉบับแบบแยกแทร็คที่หาที่ไหนไม่ได้อีกแล้ว อย่าง Nirvana ที่นอกจากอัลบั้มของพวกเขาจะถูกเผาแล้ว ก็ยังมีมาสเตอร์ที่ชื่อ ‘Session’ ซึ่งอาจจะมีเพลงอะไรอยู่ในนั้นอีกมากมาย แต่เราไม่มีวันได้ฟังมันแล้ว และถึงแม้ทาง Universal ได้พยายามตามหาอัลบั้มที่ได้ทำสำเนาไว้ตามที่ต่าง ๆ บนโลก แต่ก็ใช่ว่าจะเจอทุกแผ่น ซึ่งนอกจากมาสเตอร์ของอัลบั้มต่าง ๆ ที่ถูกเผาแล้ว ยังมีต้นฉบับของภาพยนตร์อีกมากมายที่สูญเสียซึ่งเราไม่รู้เลยว่ามีเรื่องอะไรบ้าง
นี่คือลิสต์ของมาสเตอร์ที่ทาง Universal ยืนยันว่าถูกไฟเผาไป มีทั้ง Nirvana, Soundgarden, Slayer, R.E.M., Elton John, …And You Will Know Us by the Trail of Dead, Bryan Adams, David Baerwald, Beck, Sheryl Crow, Jimmy Eat World, Les Paul, Peter Frampton, Michael McDonald, Sonic Youth, Soundgarden, Suzanne Vega, The Surfaris, White Zombie และ Y&T คราวนี้ก็ต้องมารอดูต่อไปว่า หากมีผู้เสียหายมาฟ้องร้องเพิ่ม ทางค่ายจะยอมเผยความจริงทั้งหมดไหม
อ่านต่อ
Strange Fruit ไวนิลบาร์ย่านสุขุมวิท เปิดบ้านต้อนรับเพื่อนใหม่ที่รักแผ่นเสียง
Rewind Forward กรอกลับหลังไปข้างหน้า เมื่อเทปคาสเซ็ตกลับมาเป็นวัตถุแห่งกระแสอีกครั้ง
Sundlaugin สตูดิโอที่อยู่เบื้องหลังซาวด์อันเยือกเย็นของ Sigur Rós
